Pregled dece i odraslih
- Određivanje vidne oštrine na blizinu i daljinu
- Testove za strabizam i stereovid
- Širenje zenica i određivanje objektivne dioptrije
- Kompletan pregled prednjeg i zadnjeg dela oka
Najčešće bolesti oka kod dece
Strabizam (razrokost) je poremećaj položaja ili pokretljivosti očiju kod kojeg oba oka nemaju zajednički smer gledanja ili je ograničena pokretljivost jednog oka u određenom smeru.
Kod dece je strabizam najčešće urođen ili se razvija u ranoj dečijoj dobi, ali može nastati i kod mehaničkih povreda i različitih neuroloških i internističkih bolesti. Najčešće oko stoji prema unutra (esotropia) ili prema spolja (egzotropija), a nešto je ređi vertikalni otklon oka. Isto je tako često povezan s drugim poremećajima vida (slabovidost, refrakcijske greške, nistagmus).
Načini lečenja zavise od vrste strabizma, stepena izraženosti i starosti deteta, a podrazumevaju adekvatno određivanje dioptrije, zatvaranje (okluziju) boljeg oka i ukoliko oftalmolog proceni da je indikovano, vrši se operacija strabizma.
Ponekad se dete može roditi sa kataraktom na jednom ili čak na oba oka, što je najčešće posledica poremećaja u razvoju ili nekih infekcija dok je dete još u majčinom stomaku. S obzirom na to da zamućena sočiva sprečavaju ulazak svetla u oko, čak i ako je ostatak oka u potpunosti zdrav, ako se katarakta odmah ne ukloni, vid deteta neće moći da se razvije, te će ostati visoko slabovido, čak i nakon uspešno urađene operacije. Zbog toga je urođenu kataraktu potrebno operisati što ranije, još kod beba.
Kod sasvim male dece, još za vreme dojenja, roditelji često brinu zbog suzenja oka. Odmah po rođenju to može biti posledica infekcije u porođajnom traktu i zahteva lečenje lokalnim antibiotikom. Međutim, mnogo je češće posledica neotvaranja kanala koji se nalazi između oka i nosa, radi čega dolazi do nakupljanja viška suza u suznoj kesici, koja se nalazi na početku kanala, te do vraćanja viška suza prema oku. To je vrlo lako proveriti pritiskom u području kanalića zbog kojeg će doći do naglog izlaska sekreta prema oku.
Kod 90% dece kanalić se spontano otvori tokom 1. godine života. Dok oko nije upaljeno, nije potrebno davanje antibiotika, nego samo redovno ispiranje i masiranje u području kanalića, prema instrukcijama lekara, kako bi se desilo spontano otvaranje.
Kod malog broja dece kanalić se ne otvori tokom 1. godine, te je onda potrebno otvoriti kanalić vrlo tankom sondom prilagođenom uzrastu deteta. Zahvat traje oko 10 minuta i izvodi se u opštoj anesteziji. Posle takvog zahvata još je neko vreme potrebno masiranje i higijena.
U retkim slučajevima kada se kanalić nakon sondiranja ne otvori, zahvat se može ponoviti s ugradnjom silikonske cevčice koja se u oku ostavlja 6 meseci kako se otvoreni kanalić ne bi spontano ponovno zatvorio.
Ukoliko je vid oslabljen samo na jednom oku, često roditelji i okolina ne primećuju problem, jer se dete koristi boljim okom, a potpuno nesvesno zanemaruje slabije oko.
Mozak preuzima informacije koje dolaze iz boljeg oka i s obzirom da ne može složiti dve različite slike, informacije iz slabijeg oka se potiskuju, što dovodi do razvoja slabovidosti (ambliopije), odnosno zaostajanja u razvoju oka koje se ne upotrebljava.
Ako se to događa u najranijoj dobi, kada mozak i oko još nisu razvijeni, vid na zahvaćenom oku može ostati jako slab, jer slabije oko postaje zapostavljeno od početka i ne dobija šansu da se razvija.
Mogućnost da će dete imati takav problem veća je, ako neko u porodici ima sličan problem.
Kada se otkrije slabovido ili „lenjo oko“, potrebno je detetu dati odgovarajuću korekciju naočarima, te sprovesti zatvaranje (okluziju) zdravog oka kako bi se slabije oko prisililo da gleda i da se na taj način razvija. Period zatvaranja oka zavisi od dubine slabovidosti i uzrasta deteta, a varira od 1-6h dnevno. Flaster (okluder) se stavlja preko oka, a ne na naočare. Efekat okluzije veći ukoliko dete radi nešto poput crtanja, čitanja, igranja igrica. Deca se često opiru nošenju flastera, naročito ako jako slabo vide na nepokriveno oko, te je potrebno puno strpljenja i upornosti kako bi se postigao željeni efekat.
Što se ranije otkrije, veća je uspešnost izlečenja slabovidosti. S druge strane, ukoliko se ne leči, slabovido oko neće nikada povratiti dobar vid. Slabovidost dovodi do promene ponašanja deteta u školi, otežanog čitanja i kasnije ograničava izbor zanimanja.
Opšti oftalmološki pregled
Opšti oftalmološki pregled obavlja lekar specijalista oftalmologije, uz asistenciju medicinske sestre – tehničara. Osnovni oftalmološki pregled traje do 60 minuta i u potpunosti je komforan, siguran i bezbolan za pacijenta.
Šta obuhvata kompletan oftalmološki pregled?
Osnovni (opšti) oftalmološki pregled počinje razgovorom sa pacijentom (uzimanjem anamneze) o tegobama koje pacijent oseća, prethodnim oboljenjima i drugim značajnim pitanjima. Nakon uzimanja anamneze pristupa se vršenju pregleda koji obuhvata:
- određivanje vidne oštrine na blizinu i daljinu
- pregled prednjeg segmenta oka
- pregled očnog dna
- merenje očnog pritiska
Određivanje vidne oštrine na blizinu i daljinu
Očni pregled započinje proverom dioptrije na uske zenice pomoću uređaja koji se zove automatski keratorefraktometar.
Ukoliko postoji potreba, nalaz se dopunjuje kornealnom topografijom, kojom dobijamo detaljne mape rožnjače, njenu prelomnu moć i eventualne abnormalnosti (nepravilnosti).
Kod subjektivnog određivanja dioptrije pacijent čita slova ili brojeve (deca gledaju sličice) sa vizus table (optotipa), a lekar sfernim (u slučaju kratkovidosti i dalekovidosti) ili cilindričnim sočivima (kod astigmatizma) vrši korekciju dioptrije, odnosno kratkovidosti, dalekovidosti ili astigmatizma.
Kod dece i mladih osoba zbog procesa akomodacije, odnosno pojačane prelomne moći sočiva, pregled se vrši u tzv. cikloplegiji tj. na “široke zenice“, gde kapima vršimo paralizu cilijarnog mišića i onemogućavamo akomodaciju sočiva, kako bismo odredili tačnu vrednost dioptrije.
Pregled prednjeg segmenta oka
Prednji segment oka obuhvata: rožnjaču, konjuktivu, beonjaču, dužicu, prednju očnu komoru, sočivo i prednji deo staklastog tela. Pomoću uređaja koji se zove biomikroskop, oftalmolog osvetljava i pod velikim uveličanjem pregleda svaki deo prednjeg segmenta oka.
Pregled očnog dna
Očno dno je unutrašnji deo oka koji se nalazi iza sočiva. Ovaj deo očnog pregleda se najpotpunije i najadekvatnije izvodi na široke zenice. Podrazumeva pregled mrežnjače (unutrašnje opne očne jabučice) sa njenim strukturama: papilom (glavom optičkog živca), makulom (žutom mrljom) i krvnim sudovima.
Poseban značaj ima kod dijabetičara, osoba sa visokim krvnim pritiskom i kratkovidih osoba, kod kojih su redovni pregledi neophodni, kako bi se bolesti očnog dna mogle na vreme dijagnostikovati i lečiti.
Merenje očnog pritiska
Pre merenja očnog pritiska, površina oka se anestezira kapima i na nju se prislanja aplanacioni tonometar, koji pokazuje vrednosti očnog pritiska. Normalne vrednosti se kreću u rasponu od 10-20mmHg.
Ukoliko je oko zdravo i pacijent ima refrakcionu anomaliju (dioptriju), na ovom pregledu se prepisuje odgovarajuća optička korekcija (naočare ili kontaktna sočiva).
Važnost pravovremenog i sveobuhvatnog očnog pregleda ogleda se u mogućnosti da se u ranoj fazi otkriju određene očne bolesti koje mogu ali ne moraju biti praćene vidljivim simptomima, pa ih pacijent i ne primećuje (katarakta, glaukom, dijabetesna retinopatija, senilna degeneracija žute mrlje itd.), a čije rano dijagnostikovanje i adekvatna terapija predstavljaju preduslov za uspešno lečenje. U tom slučaju se pacijentu daje preporuka za dalje lečenje i po potrebi se upućuje lekaru specijalisti za dato oboljenje.